Mavi Ay Fenomeni

Dün internette bir dolu Mavi Ay haberi ile karşılaşınca akşam mavi bir ay göreceğimi zannettim ve fotoğraf makinem hazırda bekledim. Ama ne mavisi, bembeyaz parlıyordu her zamanki gibi. "Neden ama?" diyerek NASA'nın sitesine göz attım ve bu enteresan olay ile ilgili küçük bir araştırma yaptım. (Üşengeçliğimden küçük bir araştırma yaptım.) Tam netleştiremediğim şeyler olsa da en azından bir fikir verebilir.

Önce şunu belirtelim, Ay'ın renginin mavi görünebilmesi için bir volkan patlamasına ihtiyacımız var. Volkan patladığında havaya saçılan partiküller, içeriklerindeki maddelerden dolayı, bize ulaşan beyaz ışığın kırmızı dalga boyunu engelliyormuş ve mavi dalga boyunun geçmesine izin veriyormuş. Bu yüzden normalde beyaz görünen Ay, mavi görünüyormuş. Sadece volkanlarda değil, dev orman yangınlarında da aynı olayla karşılaşılabiliyormuş. Yılın bu zamanında da bu tarz büyük yangınlar olabileceği için Ay'ın mavi renkte görünme ihtimali varmış. 

Bilmemiz gereken ikinci şey ise şu; normal şartlarda ayda 1 kez dolunay görülür. Ancak nadiren 1 ay içinde 2 kez de dolunay olabiliyormuş. 2 Temmuz 2015 tarihinde bir dolunay olmasına rağmen, 31 Temmuz 2015'te bir kez daha dolunay görüldü. Bilimin "Mavi Ay" dediği olay işte buymuş. Peki neden?

İlk bakışta anlaşılanlar "1 ay içinde 2 kez dolunay oluyorsa ikincisi mavi oluyor" veya "2.dolunay olduğunda bir de yanında volkan patlarsa mavi oluyor" olsa da, ikinci dolunay ile de mavi renkteki Ay'ın bir ilgisi yok. NASA'nın sitesindeki şu makalenin başında İngilizce'deki deyimlerden bahsediyor. Zannedersem "kırk yılda bir" gibi bir anlama gelen "Once in a Blue Moon" diye bir deyim varmış. Mavi renkte görünen Ay çok nadir görüldüğü için böyle bir deyim yerleşmiş dile. "Hiçbir zaman" anlamına gelen "Kırmızı kar yağınca" deyimi gibi.

Şimdi, elimizde şu bilgiler var: Havadaki partiküllerden dolayı kırılan ışığın oluşturduğu renk oyunu & 1 ay içinde 2 kez dolunay görülmesi & Bu iki nadir olaydan dolayı dile yerleşen bir deyim. Ve bu 3 olayın aslında direkt olarak birbiri ile bağlantsı yok.

Bu durumda -anlaşılanın aksine- mavi renkli bir Ay olması için ikinci bir dolunaya gerek yok. Normal dolunayda da bir volkan patlasa Ay mavi gözükebilir veya dün bizim "göremediğimiz mavi ay" gibi, ikinci dolunay da gayet beyaz görünebilir. Hatta günbatımından hemen sonra ikinci dolunay kızıl bile görünebilir ki hem makalede hem videoda bu konuya da değiniyor NASA.

Kırmızı "Mavi Ay"lar, Mavi "Mavi Ay"lardan daha yaygın görülmektedir.

Yani, dolunay (birinci veya ikinci dolunay, farketmez) çıktığında etrafınızda bir volkan veya orman yangını yoksa mavi renkte bir Ay göremeyeceksiniz demektir. "100 yılda beş kez görülebilecek olan Mavi Ay" dedikleri fenomen ise esasında "100 yılda beş kez, 1 ay içinde 2 dolunay görülmesi" olayı. Daha açık bir ifade ile, bilim dünyasının "Mavi Ay (Blue Moon)" dediği, Ay'ın mavi olması değil, nadir gerçekleşen 2.dolunay olayına verilen özel bir ad.

Peki bu NASA neden bizi böyle heyecanlandırdı mavi ay mavi ay diye? Aslında siteye baktığımızda o kadar da büyük bir olay gibi durmuyor. Muhtemelen haber siteleri Blue Moon diye bir makale görünce heyecanlandılar ve bizi de heyecanlarına ortak ettiler.